Hepa, nang Pa a kana neikhah hi kavang apha tave!

(Hiche Article hi 2013 kum Father’s Day nikho a EIMI TIMES leh KHOHUI a ana kisodoh sa ahi tai)
Naga gal khoh laitah 1993 vel apat ihin sim leh tuhin kum 20 val ahung che tai. Hichehi keidin akidanna achomdeh’e. Adeh in ‘Pate Nikho’ ahung lhun ding tahjeh hin! 1993 March/April nisa satni khat chun kasopipa (kapalen chapa) toh huon pam a kisel pumpi chu kaga maidoh lhon in ka-kap jeng lhon in ahileh kakeng jetlang se se chu lahthei anahi tapoi. Kasopipa vangchu ima ana tipoi.
Ka innchung’u bi kikhu ni ahi in, kanu leh kapa jong inn-khu na a jaolhon ahi. Pumpi agin jehchun inn-sa a hungkon jouse chu akicha uvin thal ginna lang delding leh jam ding asatkah taove.
Keijong chu chomkhatpi kamit a kho ajing in kahung khahdoh leh lam kana jotthei tapoi. Ajehchu ka-keng jetlang se se chu pumpi in ana sukha tan ka-kengphang a tol chon talou in ka-ngelpeng gu in joh kachon tan ahi. Chuleh ka kengphang lang se se chu kavet leh san dehduh in akikhai long long’in ka-ngelpeng chu agu umlou avun leh anung lang thajung mai mai in ana hen tai. Asat petchun anatlam jong kahe pon, athi jong alongpoi. Ahin chapang kahi jeh chun kakeng kisuhkhah na sandeh duh chu kave in kamoh ka tan ahi.
Kanu chun kei kisuhkhah he bang in thal gin nalang ahindel jeng in eihung mudoh masapen in apang’e. Kanu in eihung pomdoh jou chun kapa ahunglhung paijin, hichun aman eipom’in inn lam kahin jon tauve.
Inn kahung lhun uchun kakeng chu atham ngam aum tapon, achainan kagang (Jangsei) leh kapu-kapa te phabep chu akitho uvin eisuhtheng peh uve. Chujouvin bandage ima umlou ahijeh in thoupon (kaangkhel) khat chu asatkeh uvin gokeh toh kitho in eitompeh (eichempeh) uve. Kakeng kitom chu akichai chai in kapa in eihin po in phai lang kahindel taove.
Naga Gal hat laitah ahi jeh in Khosung a pasal umjousen jong Saikul lampi chan eihin lhonpi uvin, ahin kapa chun midang in eipoh ding jong gellouvin ama sehseh in parking chan pungkhat vel lampi achun eihin po lhungkeije. Gari mun a chun adangho akilegam tan kapa leh kapa-len bouvin phai a RMC (tua RIMS) khu jan pung 7:00 vel in eihin lhut hon tai. Bus a katoupet uchun kakeng ma’ha a thisan longchun kapa pheichung jouse achup in keijong thisan aha lon jehchun kana imu mil tai. Chutia ka-imut jou Kho kahin hetchun hospital sung ana hitan jan pung 8:00 vel ana hitai.
Ajing apat chun Ward a ei-umsah un, doctor hon eihin jenpan taove. Naga gal lai ahijeh in eimi akisukha jouse chu RMC a akoi un, Naga hochu JN Hospital (tua JNIMS) ah aki jensah uve.
RMC a chun Doctor Ibomcha kiti khat patient kaga hikha in aman eihin vetchun kakeng chu tanlhah din asei paitai. Ajehchu kakeng chu avun le athajung seh seh in ahen ahitai. Kakeng tanding thu ajahchun kapa chu alungchang hieu’a kisun abang jeng’e.
Achapa’n keng neilou’a hinkho kaman ding chu agel theipon doctor pa kom’a chun kakeng tanpeh lou din aga taotho jeng’e. Hichun doctor pa chun Ortho Department a HOD pa (Doctor K.Reben) ngahphot ute atipeh tai.
Dr.K.Reben hungkal ngahlal tah a aum nung in phatchomkhat jou in ahungtan, hinlah  aman jong tan din ahin seipai kit tai. Hichu kapa din athoh hahsa lheh jeng’e. Hichun aman jong Dr.K.Reben kom achun ‘kachapa akeng natanpeh sang uvin thatdoh jeng taovin’ tin aga pengjah jengtan ahileh doctor pan jong kapa lunggel ahethem in ima seibe ding helouvin adalha tai.
Kaki suhkhah dan Sumkawn a ahung kiso chun ajapha jousen eina lungset uvin alai nalou koima aumpoi. Ka suhmil theilou khatchu Newlambulane a um kapulenpa (L) Helkhomang Touthang (Doungel) ahung in hospital a doctor hochu phate a eijen na diuvin ahung seijin, gap boltoh ahung tho’e. Amahi mi bolthei tah ana hi in, Doctor hon jong jatah in abol uve. Amakeo hilouvin doctor ho masang a kitom thei chan ahung kitom uvin doctor ho chu ahung su-kicha uve.
Hiche jouchun kapa in nga, theiga, rum (asante), sum themkhat, chule adg. phabep achoi in doctor lenpa (K.Reben) kom a chun aga tao tan ahileh kakeng chu ima tilou din ahin seipeh tai. Chuleh masang a sang a athah hung kijop pachu lhou jodin jong ahin seipeh nalaije. Ahin kapa in kakeng chu damjong leh masang a tobang ahung hiding vang ana tahsan tapoi.
Kanu in inlang a kapenpi sopi cheng Naga Gal jeh a kichat tijat toh kei khankho ding gelna toh genthei tah in ana umpi’e. Ucha mi-7 kahiuvin, kei noija mi-2 chu sendih deh nalai ahi lhon’e. Chuleh ka-upa jeng jong kum-8 bep ana hinalaiye. Hiche ho-3 (kanaote adang peng lou lai ahi) chu kanu in Gal laitah a ana boipi ahi.
Doctor ho sei dungjui in kakeng chu phatah a jending ahung hitan, akitan leh lhakhat-lhani a dam ding chu phat sottah lut a hinjen angaitai. Chuleh sum jong tampi lutdin aum tan kipana ahivang in sum dinmun hahsate akihi jeh in aboilheh jeng’e.
Kapa in hahsa tah a private oja apanna a akholdoh kham kham la akichai tan, phailei umkham kham jong mikhut a achetai. Hitia hahsa tah a kaum laitah uchun mi tampin athem-them eina kithopi uvin, ahin hiche ho jouse jong chu ana ninglhing joudeh tapoi. Kagenthei laitah uva sum a eina kithopi ho lah a [Saikul MLA leh Finance Minister anahi] Pu C.Doungel; Kapa Jilthang (H.Jangnom); Kapa Lunkhohen (H.Champhai); Kapa Janglhun (T.Wakonphai); Kani (L) Tingneng leh ajipa, chule adang tampi kageldoh’e. Chapangcha kum-6 bep kana hi nahlai jeh in kageldoh lou jong tampi aumtai.
Amaho kithopina jal chun Operation kibol theidin kahung umtan, thisan angai kit tai. Thisan test bolna la anaipen a Calcutta (Kolkata) ahilouleh Guwahati a um ahijeh in gangtah a thisan holthu ding chu thilbai ahi tapoi. Hijehchun ka-thisan’u ahin ve tauvin ahileh kathum uvin O+ve kana hiuve. Hichun kapa tenin ‘koi thisan joh…’ atilhon leh doctor hon nang akhangthah jep tin kapa thisan chu bottle dimset khat ajopdoh tauve.
Operation jong eibol uvin kakeng gu kahlah a hampa/nen-hel umho chu asutheng taove. Chuleh kapalen jong inlam ajon tan, hospital a ei umpi din kapu (kanu naopa) Lhunpao leh kapaneo Thongkholen ahung lhon’e. Kapu hin hospital kaum sung in kaneh-kadon, kajun-ka’eh jouse eina vetpeh in; kapaneo hin chele vale nading jouse a eina pan peh ahi. Kapate adg. jong ahung jiuvin, hinlah amani hi hospital a pat kapot doh changei a eina umpi ahi lhon’e.
Ni phabep jouvin agu halkhat lahdoh kit angaije atiuvin Operation a ding in kapa thisan ma ma chu bottle khat ajopdoh kit taove. Kapa chu Thisan limit val a kila ahitah jehchun atahsa in athohlal tan, thisan akilah chai chai chun alung avai in ana lhu leove. “Hicheni a kama khupset a kalen chun napu Helmang in eina man’e” tin kapa in aseiji-e. HIV test bolna Manipur a ana um hitaleh ki hahsa lheh jong leh chohtho thei ahi. Chuleh hiche phat lai a chu operation akibol ding leh Thisan ana ngaitei ji ahi.
Sum hahsa tah a kaum laitah uchun houbung (T.Wakonphai) miten sum aneisun’u itcha louhel in eina peuve. Khojet khovei in jong ajo kham kham uvin eina kithopi uvin kaki jen nachu ana kijom’e. Civil society kiloikhom hon eina kithopi lam vang kageldoh poi. Kiloikhom na hohi Naga Gal jeh a kisaboi ana hitei uvinte.
Kithopina them them kamu jing vangchun inchen hahsa jeng akihi jeh in hospital a kakijen nakham ana lhing jou jipoi. Hichun sum lah nading dang aum tahlou jeh in kapa in a-matric certicate in (Pu C.Doungel in lekha ana jihpeh in) loan ana del in ahileh vangphat umtah in ahin muthei paitai. Hitichun kapa matric certificate man chun kaki jenna ana chejom kit’e.
Sum lakh-khat vel (tu hileh tampi hitante) aki sulut tan, adamkon lam jong kahitai. Phat kisulut jong kumkhat lam ahunglhing tan, insung a kon a pohdoh thei ima aum tapoi. Sum umlou jeh in check-up kaga vaigei jin ka tinna athah beh a ana monlhah kan aumji. Ka-ngelpeng chu agu inchi ni tobang pumpi chun athelhah’a, ka-kengphang jong themkhat athekhah ahi. Chuleh ka-mel jong pumpi long kipeichun ana peikhahpa a agu bong ahi kit-e.
Hahsa tah in kahung kijen in Pathen lungset in lam jotthei kahung hitai. Chomkhat jouvin kapa in hatah a eijahda vangchun football kahin pehthei tan, school kaipan thei jong kahung hitai. Kaki suhkhah apat kahung damtheng kah chu kumkhat le akeh vel ana hin, class KG simthei bep kana hi nalaije. Hitichun 1995 kum chu class-KG kahin simpan in, aban ban in kahin sim jom peh-e.
Pumpi suhkhah sa mihem kaso kit nadin kapa in neile gou alamdoh ho keo hilouvin athisan jong ana itpoi. Matric Certificate jeng jong ana tungdoh in hahsa tah a ana chai graduation certificate chu private oja panna mai mai in ana neije. Ahethem lou mi tampin ‘graduate chai a ima boldoh lou…’ tin ana seise jiuvin hiche hi keidia thoh hahsa tah khat ana hiji’e. Kapa hin Liberal College a BA (Honours) Economics a anachai ahi in, khosung’a graduation chai masapen jong anahi.
Tukum Pate nikho ahung naitoh lhon in kapa in ei ngailut na athah beh in kalung in ahung kilang’e. Hoitah a kagelleh midang khattou Pa in ana neikha leng tunia hi lam kajot naisai louding ahi. Hijehhin kapa Pa a kana neikhah jeh leh eina kithopi ho jouse jal’in Pathen kathangvah-e.
Thuchaina: Sopi, hoitah in gel lechun nule pa ten ei ngailut nauhi atepi thei umlou ahi. Na hingpa napa adam nahlai leh tukum pate nikho lehin napa thilpeh khatbeh ana pen. Ijemtia imacha napehjou tahlou jong leh ‘Hepa...’ tin ngailutna Awcheng beh ana pen. Pa neitalou nahikhah jong leh chaga tedin nule pa Pathen aumnai; houbung sung a ahithei pen pen khatchu pate nikho leh thilpeh ana pe lechun Pathen kipana hitei ding ahi.
Kapa hin hichan a eina boipi vang hin tuni chan in ‘nang ding in kathohgim val tai’ ati khapoi. Chapang lungtah kanahi jeh in khatvei vei kalunghan sahjin, hinlah pho ding jong eigo khapoi. Alungnat behseh jeh in khatvei chu ‘Boi, ka-thisan bottle ni man sehseh nei sadoh in…’ tin khatvei chu kappa in laina tah-in eina hou in, tuchan in kasumil thei tapoi. Keijoh hin ‘Mipa khat kahi tia nacha kipana jong ima boldoh joulou’ tia kana houset ji ahi. “Hepa, tunin nei ngaidam in… Na thisan bottle ni man jong kahinkho sung’a kasahdoh jou hoi ahipoi.”
Mipa koiman achate suhkhel amelchihpoi. Chatejoh in pate chung a ilung noplouna ana kilhasetpi ji ahi. Hitobangchu aumkhah leh tukum pate nikho hin ngaidam ana kithum ute. Eiho hi Apa ‘Hepa’ tia kou nomlou jong kiumji ahin, nangjong nahikhah leh ngaidam ana kithum in, napa dia ngaidamsa nahi. Nule pa hi mit a imu thei i-Pathen ahi in; nule pa ngailu lou chun itobang in Pathen kangailui tijong leh ajou seibep hiding ahi. Pathen in asim jouse pate ngailut je athahbeh in pe tahen!***

Comments

Popular posts from this blog

Mukt Shabd Journal: Is it a Fake Journal?

What have the Meiteis Benefitted through this Conflict?

Narcissistic and Capricious Leadership: Do the Meiteis change their Leaders like one changes clothes?