I-Lekhasim dan uhi velvet angaitai

Career Guidance program hi achesa kum phabep masang a pat chun ihin ha bollheh tauve. Masang khang a ana kibol khalou khat hung kibol ahijeh in thil phatah khat chu ahi. Ihinbol pat nau hi ahung sotthim tan, tua hi Career Guidance kibol hin ichangei a khangdong simlai ho aphatchomsah jou hinam tihi kidoh phat ahi tai.

Masang chun Career Guidance program ho ah UPSC (IAS, IPS, adg.) hohi ana kiha sei in, tukhang hin hiche ho sang in natoh dang dang holeh professional course hojoh akiha sei joh tai.

Career guidance program kigonna phachompi ah kahung pang tan, tuchan a kamu dan in eimite hin themjil na ingailu uvin, solkar natoh jong ideima ma uve. Nu-le-Pa ten achate diuvin solkar natoh ahin kimu uva Officer ahung hidiu adeisah uvin, simlai hon jong adeipen’u ahijing’e. Akahlah a sumkolvei (Business/Entrepreneurship) thanom, kichep-golseh thanom, art-lam tichu lasah, film-tho, limsem (drawing/painting) thanom, adg. jong aum’e.

Agomlam a seidin, alien-aneo Career lam’a kilunglut sohkei tobang ahi. Hiche akihetna chu Career Guidance kin gong ding hihen lang, thil jatchom chom a pan la ding hijong leh akivat pon, koima athase poi. Coaching centre jeng jong phaisung titahlou in Churachandpur leh Kangpokpi lah jeng a jong tampi aumdoh tan, India khopi chom chom, adeh a Delhi tolpi a, sum-le-pai tampi pi sen’a coaching la jong simjou jai ahi tapoi.

Ahileh, a-mitin in career kigelkhoh a ipi jeh a lekhasim ho atamjo hin natoh akimu jou jilou ahidem? Ipi jeh a BA/MA chai atamjo tohding helou a umthei ihiu ham? Ahilou leh, ipi jeh a lekhathem natoh neilou (educated unemployed) hi tamcheh cheh ham?

Hiche thudoh hohi kidong leuhen atamjo’n scarcity of job (natoh ding tamlou jeh); lekhasim ithaset jeh-u; school hoi a lekha isim joulou jeh’u; hahsat-genthei jeh, chule adg. hinte tia isei tei diu ahi. Hiche ho jouse jong hi adih nakhat chu umsoh kei ding ahi.

Ahin, themjilna toh kisai a kholgilna neiho seidan in hiche boina hi eiho lah seh seh ahi pon, India pumpi boina lientah khat chu ahi. Amaho seidan in India a Education System hi hatah a boi ahidan hetdoh thei ahi. Gam khangtou hon aphat phat in Education System hi akhel ji uvin, eiho India a hi kikhel behseh lou ahi. Hijeh a hi simlai atamjon BA/MA ahinchai teng ahetnau chu natoh muna a aneijou jilou’u ahi tai. Agom lam’a sei din, tutua lekha ikihil dan houhi aphat toh kitoh a manchah thei lhom ahi tai.

Hiti ahijeh hin khangdong khat chu College/University a kon Graduate ahung hi teng lekha asimlai a asimdoh hochu natoh holna ahin man kigot a ahileh akihei nalam lam ana bing jitan, suh nading helou in aumlo ji tai. Atamjo hin competitive exam bol thei thei bol a Centre, State, ahilou leh PSU noi a natoh kimu ding igel ji uvin, hinlah mikhat kilah nading a mi asang a sim hung kitet ji ahijeh in a-vangpha khat-le-ni tilou in lolhin na anei jou ji poi.

Tamtah lah a mi themcha bou hung lolhing ji ahijeh in natoh hin kimu hochu lekhathem, ahilou leh mivangpha dan in akigel ji’n, society sung ah ja naleh ngaisang na achang ji uve. Adeh in natoh hoi, Officer ahilou leh Civil Service ho tobang ahin kijih doh a ahileh sangtah in iki papi ji uve. Akikah lah a hiche pachat na, chule society sung a status khat nei ding deisah jeh a sum-le-pai tampi pi pedoh a natoh kichoh tho jong umdalou ahi. Abang kitma chu sum-le-pai neilou jeh in MLA/Minister, ahilou leh Officer lientah tah ho kom’a tao a, natoh kithum tho ding agoji tauve.

Professional line a che ho hin Course ahinchai teng hahsa behsehlou a natoh akimu thei’u ahijeh in entrance amu pouleh alolhingsa dan in inagel ji tauve. Professional Course hi tampi umjong leh iha ngaisang dehset uhi Medical (MBBS) leh Engineering bol hohi ahi. Agriculture, Information Technology (IT), Fashion Technology, Food Processing, Pharmaceutical, Nursing, Journalism, Teacher Education chule adg. tampi jong minphat thei ahi. Manipur University lah dung ivet jong leh Vocational, Language, chule Area Studies toh kisai Course ho ahung kiha bollheh tan, General Line sang a Professional Course hohi hatah a kingaisang jo dan in aum tan ahi.

Hitiho jouse hi ivet leh mihemte hi chihna-thepna lam’a hatah a kitettho ahi tai tihi mudoh thei ahi. Mobile phone ihin manpan nauhi kum-20 jong lhingloulai ahi (Manipur a hi 2004 a chu hunglhung pan ahi). Hinlah tuhin atamjon Mobile ichoi’u keu hilouvin anisah tobang in phone thah thah ahung potthei tan ahi. Kum-10 masang chun internet hi Cyber CafĂ© leh Office/Library lah dung bou ah ana kimu ahin, tuhin mitin in internet imang thei tauve. Paisa la cashless ahung hitan; phone call atamjo manbei ahi tai. Thil atamjo internet mangcha in akibol thei tan, tua sang a hung machal cheh cheh ding ahi nalaiye. Masang a Hollywood film a ana kimu ji, ipi hamkhat ameh leh adei dei hungdoh ji hochu eiholah hung lhung gam ahi tai. Imacha hephalou dan a iumji vang uva mihem kimanchah dan hi aniseh a kikhel ahi tai.

Chihna-thepna lam a Jatdang titahlou in eiholah jeng a jong mi hetthei a tahdoh thei tampi ium tauve. Business bol, Management, Software, Computer Engineer, Footballer, Artist, chule entrepreneur tampi aum tai. Academic lam a jong Vannoi hetthei a Lekhabu jihdoh tampi aum tan, Solkar natoh lam’a sangtah tah pha jong ium tauve.

Hinlah, akikah lah a michung a tou hihih jong leh mi dinmun phajou phasah pi aumtah vang in atamjo (99%) tobang hi ilunggel’u tollham a kichem nalai dan in aum’e. Adeh in khangthah simlai ho hi minung phah nading a lekhasim ilhom lheh nalai uve. Simlai khat chun lolhinna nei tei tei inge tia kigellhah na anei a ahileh alunglutna a chu aki pumpeh ngai ahi. Eiho lekhasim dan hi ivet leh nomtah a mitdoh ding gel hi itam uvin, hiche hi ahithei louding thil khat chu ahi.

Tuhin India government in Education System hi akhang in atoh tapoi ti in Draft National Education Policy 2019 ana semdoh tan, hiche hi ginchat dan a finalise hung kibol leh kumkhat-kumni sung a hung chepan ta ding ahi. Hiche National Education Policy thah hi hung chepan henlang hileh education system tampi hung kikhel ding ahi tan, tua bon ihahsat uva ahileh athah ahung teng suh nading ihet loudiu ahi.

Tutua kichepi education system hi akhangtoh kitoh talou dan in hetgilna neihon seijong leh aphat natah khatchu khohsah na neitah a lekhasim jousen natoh akimu thei ahi. Ajeh chu degree inei pou’a ahileh exam tampi kitou thei ahi.

Hiche thumun mangcha a khangthah te kathumop nom chu: Leiset hi kikhel jing ahitah jeh in moh umthim thei ihi tapouve. Masang bang a min lekha asimnai tia moh sim sim nathei khang ahi tapoi. Vannoi kitet na a panla ihi jeh uvin misang a ichungnun jou hih jong leh mi phahna beh kaphah tei angaiye tia iki gel uva pan ilah diu iki deisah pen’u ahi. Tukhang hi lekhasim she she hitalou a, kikhel na ipi pi um em tihi phatseh a iki update jing’u jong ngai ahi. Pathen in pha asah leh akit lam teng Draft National Education Policy 2019 galdot na ana nei ute. Tu tadi in, kikhel na itobang hung lhung jong leh iki maitopi jou nading uvin themjilna lam hi hatah in khohsah ute.

(Written for KHOHUI magazine on 21 August 2019)

Comments

Popular posts from this blog

Mukt Shabd Journal: Is it a Fake Journal?

What have the Meiteis Benefitted through this Conflict?

Narcissistic and Capricious Leadership: Do the Meiteis change their Leaders like one changes clothes?