Pathen in Kuki Nampi ahung vilnom ahi dem?

August 26, 2015 nikho hi Kuki te khang thusim a suhmil theilou nikho khat hiding ahi tai. Ajeh chu hiche nikho leh hin Nam-Lamkai holeh Nam sung’a aching-athiem jouse Kuki Nampi khonung khankho ding seikhom ding a Sadar Hills sung’a um Haipi Vangkho ajot cheh diu ahi tai. Hiche Kuki Inpi Manipur (KIM) kin-gon hi Kuki Nam sung a Nampi kihoukhomna amasapen jong hiding ahijeh in apoimo dehset-e.
July 27, 2015 nikho a Kuki Inpi ‘THUPHON’ chun August 26-29 sung’a kihoukhom na ding in point phabep ana tahlang in, hiche ho chu:
A.      Kivaipoh le Khochen;
B.      Chonna khanna;
C.      Don le Kai;
D.     Kiven tupna;
E.      Inchen khosah;
F.       Themjilna (Education);
G.     Gamleiset huhtup;
H.     Gamga chule thing le song huhtup;
I.        Mipi kilhenna (Election) Jalhang leh Government;
J.        Tulai gamsung thusoh-lasoh kimaitopi ding dan; chule adg. ahi.
Masang chun Nampi kihoukhomna ana kigon teng Lamkai holeh Haosa-Upa hojeng kikhopna ana hiji. Hinlah tuchung hi Nam-pumpi hop a Nampi Level a kibol ahi. Masang a ho toh akikheh na kit khatchu: masang kihoukhomna hochu atamlang Phai (Imphal) a ana umji ahin, tuchung vang ichen nao thinglhang-gam hiding ahi tai. Hijeh hin thusei ding holeh mipi ho ichan gei hamkhat in lunglen chom intin, Nampi a ding thilpha tampi ahung kondoh ding kinep aum’e.
Hinlah 1993 vel’a chenkhompi Nagate toh kiboi laiya ana kichohhing (revive ana kibol) Kuki Inpi hung machal dan hi ivet leh seithei tah-a atohdoh aum naipoi. Ana mang tasa Kuki Government kithah chohing ahina in thil neocha cha ah tohdoh-boldoh tampi nei jong leh lientah a Vannoi muthei a atohdoh aum poi.
Ahung kiphudoh nalo pipen, chule Kuki Inpi in aha thum pen, Naga-Gal laiya thiho chungthu seichai ding kiti jeng jong tuni chan’in Indian Government in asei poh pon, donse in jong akoi poi. Kuki-ho thu kiseichai masangse a NSCN-IM thu kisei theilou ding ahi tia Kuki Inpi in Indian Government vel tampi agih tah vang in NSCN-IM toh “Naga Peace Accord” chu August 3, 2015 nikho’n ana kai thou thou tai. Hiche nading ahin Kuki Inpi imacha ana kihetsah poi.
Hitiho tampi um tajong leh tuchung Kuki Inpi kingon hi kipapi umtah leh thilpha tah ahi. Manipur phaicham mihon JCILPS makaina noija ILP adel’u; Naga Peace Accord thu; Moreh kiboina, chule sopi Aimol ho chung’a NSCN-IM ho khanset naho jouse hi ivet leh Kuki Inpi in hiche phat laitah a Nampi kihoukhom nading kingon ahin gonkhah hi thil hunglhung ding ho ana mahet toh abang jeng’e. Imasang uva naicha a um ‘Sahnit Nikho (13 September)’ toh jong kaimat thei ahi nalaiye. Geldoh thei khat chu tuchung kihoukhomna ding thu hi Kuki Inn (Imphal) a achesa May 21, 2015 nikho a Kuki Leaders’ Consultative Meeting kihoukhomna a ana kiseilha ahi tan, tua Manipur a thilsoh hohi hiche meeting jou a sohjeng ahiuve. ILP delna a kiphinna hi July 5, 2015 a hung kipan ahin, Naga Peace Accord ahileh August 3, 2015 nikho a kikai ahi nalaiye. Hiche hi hetthei lou a agongtoh khat (Pathen) um ahi tia gellou thei ahi poi.
Aphat leh nikho hung lhung ding ahi tah jeh in hiche Haipi Meeting lolhin thei nading a mipi holeh delegate a gapang ding hon ingaito diu’a kadeisah point phabep kahin tahlang nom’e:
1.      Hiche Nampi Kihoukhomna a hi koima pou pang talou a; Nam sung a lunggel thei hojeng kikhom ding ahi tah jeh in Lunggel seinom jousen iseinom ho’u tadohsan (print) kichoi’u hitin, mipi kikhopna a thu tampi pi seisang in point poimo dehset hobou sei’u hitin achen-chai (detail) chu lekha in hoptho thei leuhen phat mandan hung hoithei intin, akikhom mipi holeh Kuki Inpi ding a jong gamcheng a thilpha hiding ahi. Eimi-te hi meeting a thusei je themlou itam nahlai jeh uvin jihdoh sa in kipoh cheh leuhen khonung changei a phatchomna hitei ding ahi. Mopohna khat inei man a pulpit (microphone) itokhah leh thusei angah je hetlou tiho hi tuchung hi hithei behseh talou ding ahi. Alang khat a thuseiding (resource person) atum a kigonglou ahijeh in thusei leh phat mandan thep ding hi hung poimo lheh ding ahi.
2.      Nampi kikhopna kiti jong leh mijousen pan aga lah theilou ding ahijeh in iumna muncheh a pan lathei leuhen thilpha hiding ahi. Houbung ijat hamkhat in Nampi khonung ding gelnan Anngol Taokhomna ana nei tan; abol loulai hon jong iumna muncheh a Pathen kom ibel diu deisah ahi. Houbung leh Society Level ho’a akigon tahlou jong leh Loi (group) level leh changval a jong bolthei ahi. Mi tampi’n Nampi na itoh nathei pen uchu Pathen kom bel’a Taona hi ahi.
Nam Lamkai la hilou; Nampi a ding a lunggel jong seidoh theilou; Pathen kom’a taona jeng jong mang nom kitlou hon ibol diu chu thipbeh a umding hi ahikit-e. Muntin a Nampi damlouna thu isei le le sang uvin thilpha iseidoh lou ding leh Nampi thu imacha seilou a pha ahi. Miching kiti chu seiding a lom ho seidoh ji hokeu ahi pon; seilou ding kihet a akam/akhutjung kituh taang hojong ahi.
3.      Achainan, Kikhopna a pan gala ding holeh lunggel seikhom ding ho jousen eima lunggel mai mai hilou’a, Pathen dong pum’a Nampi khonung ding thu seidia ikigon diu angaiye. Lunggel theina Lungthim (Lhoh) kanei in, asei nading kam-le-lei kanei nai tia thu imoh sei sei khah uleh hiche a kon’a chu aphalou tampi hung umdoh thei ahi. Chuleh tuchung Nampi min’a ‘Thingkho leh Malcha’ hung kiminphah nahi mipi ten thanom tah a anga ahijeh in ijem tin mipi kinepna hi dailha khaleh khonung changei a Nampi damlouna hung sohdoh thei ahi.
Thil umdan ho jouse hi ivet leh Pathen in Nampi hi ahung vilnom ahi ding tahsan aum’e. Ijemtia hiche hi tahsan na inei tahlou jong leh Ama song a Nampi ding a kalson chu Pathen lunglam hithou thou ding ahi. Hijeh chun Nampi khonung khankho ding gelkhoh na jal’in ipan nathei cheh in Haipi Kihoukhomna hi geldoh cheh leuhen kanom’e.***
(Article written for Eimi Times, on 24 August 2015; and published on August 27, 2015)

Comments

Popular posts from this blog

Mukt Shabd Journal: Is it a Fake Journal?

What have the Meiteis Benefitted through this Conflict?

Narcissistic and Capricious Leadership: Do the Meiteis change their Leaders like one changes clothes?