Mol a kijep dan kasuhmil theilou phabep

(Unforgettable Corporal Punishment during school days/Image: John Gougin)

Ka-School kailai kagel pou pou le kamolneh kagel doh tha tei ji'e. Ka neolai chun mol kilap jing na school a kai ana kihi jeh in mol ana kine kha jing'e. Mol kana ha neh napen chu talking mother tongue ahi. Hiche anoi a hin mol kijepdan, ahilou leh punishment kipeh dan, kanato ho phabep hintahlang inge.

1. Tophel Kijep: Tahsa chung a hin mol'a jep nathei mun tampi umjong leh tophel (butt) hi ahoipen ahi. Ajehchu Tophel hi itobang in kijep jong leh gu-le-chang asuhkhah lou ahi. Hijeh hin jilkung tampi in tophel hi ajepnom uve. Ahin tophel hi imoh jep le aphanan, keiho kijep dan vang chu suhmil thei hilou khat ahi. Ajehchu ka-jilkungpa uvin ijep ding teng uleh bang (wall) ah tengpum khat aphut masa jin, hichu itilto adoi tohchet sah a, chujou teng ikhut teni a bang kison a, itophel ajep ji ahi. Hiche kibol najeh pipen hi ito ajep teng kichat jeh a ikong(waist) kima de jikhu akibol lou nading, chule molgu chu alhing set a itophel a achuh thei nading ahi pen'e. Ahin akhoh dan chu ibol tohmo le imalang a kiphut tengpum chun itilchang asutkeh thei ahijeh in kagel doh kom kom le katimul akithou ji nalai'e (NB: hiche a lim kijihthu toh hin ana vettha ute).

2. Khutphang Kijep: Tophel hi mol a jep nadia tahsa chung mun hoipen hijong leh khutphang joh hi akiha jep pen'e. Tophel aboi na hi: (i) numei hon nihsing (short skirt) akichen ji jeh uvin anih ahoh ji in, amelse ji'e; chule (ii) tophel hi ijep tohmo leh ni 3 cheng toutheilou/dingtheilou a hinkho kimang thei ahijeh in aboi'e. Hiche teni jeh a hi jilkung tampi in tophel ajep nomlou ahi. Khutphang ahi teng numei hihen pasal hijong le gotna kibangchet in akipethei in, aphat natah khat aum'e. Ahin, khutphang kijep dan umcheh jong leh kasuhmil theilou chu ikhutphang ani a kido khom a, kijep ji chu ahi. Jilkung pu chun langkhat seh seh jepding chu asit ji ahidem, ahilou le ne tadeh uhen atiji ngap ham? Khutphang teni kido khom a khatvei jep a khutphang ani a ajep kopji chu tuchan a kasuhmil theilou khat ahikit-e.

3. Khutnunglang Kijep: Jilkung atamjo hin mi ajep teng aphe umna, tichu tophel, khutphang, malphe, tanphe, tiho hi ajep nom jiu ahi. Ahin, abang vang chun aguchang lai lai adoiji uve. Agulai doinom hon avetlal pen chu khutphang-nunglang pa hi ahi. Jilkung hon mol a ijep ding teng ikhutphang ido a "opposite side" ahin ti le ikhutphang chu anoilang kingetsah a, anunglang chu kichungnunsah jeng ji ahi. Hiteng chule mol ham duster ham achoipen pen a chu iguchang akhet jeng ahi. Khutphang ham tophe ham ajep le hijeng thei pichu khutnunglang jep khel khel Jilkung jong umda lou ahi.

4. Gotna kipeh dan adang ho: Achunga a hung kisei ho tilou a jilkung hon ajepnom na mun hi tanphe, melphe, chule tungtun lah ahiuve. Jeptho sang a duster ham, ahilou leh moltum/molbong khattou a khettho ding thanom hon kiuchong, ahkhumit, khup, chule chalpang ho adoinom ji uve. Abang kitma chun tin (nails) akhet nom kit jiu ahi. Mol jong mannom lou, duster jong jah ding thanom lou, akhutbou mang jong aumkit-e. Amaho loi hin bil-he, chalpang kiu, khutjung kikah a pencil heh, bilkol kom a sam touloi, khutjung a bil peh, ngeiphelep beh, tungtun beh/chup, kitiho tobang hi abolnom ji uve. Abang loi vang chun akhut a achoi pen pen, chalk hihen duster hijong leh, alung atilou leh ase tho jeng kit ahi.

5. Ama le ama gotna kipehsah: Jilkung abang loi chun amahon chapang ho mol a jep sang a amaho le amaho gotna kichansah ding anomjo ji uve. Khup a toi; ibil kituh a ikeng langkhat a din; ibil teni kituh a ikhup a dilsuh; ikhut teni jahdoh/lhundoh a chatlou a phatsotpi din; nisa noi a din; uphoh kichop tho; tolsot; bil kituh a tou-din (sit-stand) bol; chule ibil kituh a ikalkah a nunglang vet kitiho hi seithei ahi. Jilkung abang kitma chun chapang ho le chapang ho akijeptosah kitji uvin, abang loi chun abil pou akituto sah ji uve. School compound velkol a lhaisah loi; jilkung malish kibolsah loi; achangthit kidesah loi; abilkol kithaisah loi, chapang gotna kipeh dan hi ajat simjou ahi poi. Classroom sung a jilkung hon adei dei abol thei ahi jeh in ipi bol'u jong leh koimachan anungthu-amathu aseilou ahi. Hiche hohi ichan a dih hinam tihi themjil na lam a hetgilna neiho bouvin ahet ding ahimaitai.

6. Kipho/Kihouset: Jilkung khat ihi le chapang ho mol a jep tei tei ding tina aum poi. Jilkung ho deisah dan a kingam ahi. Hijeh hin jilkung abang loi chun mol a jep sang in kamcheng in ahiltho ji uve. Jilkung abang loi vang chun mi ahinpho tohchet chu mol a kijep sang a najo ji ahi. Hijeh hin mol sang a kamcheng aphatjoh nakom jong um ji ahi.

Ipi chu hitaleh, hiti ho jouse kahin seina ahin jilkung hon tophel ajep teng athoh ol nading tia toka athop thop a ana kikichen jilai, abang leh ito a notebook ana kikikoi ji lai geldoh aum'e. Lekha ikoi le jilkung abang in ahin hetdoh ji jeh in toka athop a chen vang chu apha pen ana hiji.

Mol a kijep, ahilou leh corporal punishment hi aki deimo ji lheh vang in amilou ding tasa mol a akijep a kon hung chingdoh jong ki-umda lou maithei ahi. Kei vang chu talking mother tongue ah kana phatchom pi thou'e. Ahin, corporal punishment kiti hi aphana ijat umjong leh aphatlouna tamjo ahi. Hijeh a hi solkar in jong daan (law) asem a chapang mol a jep, ahilou leh corporal punishment peh hi akham ahi tai. Hijeh chun eiho lah a jong ahithei chan in corporal punishment (kijep/kivoh) kiti hi suhnem ding ngaito taleu hen deisah ahi.

(Written on 17 SepySepte 2019)

Comments

Popular posts from this blog

Mukt Shabd Journal: Is it a Fake Journal?

What have the Meiteis Benefitted through this Conflict?

Khangdong ho ding’a kitilkhou nathei tah Bosco hinkho